Levensverhalen uit 1980 - 1989

1980 -

ORANJE RELLEN 1980

1981 -

1982 -

1983 -

1984 -

1985 -

1986 -

1987 -

1988 -

1989 -

ORANJE RELLEN - 1980

NEDERLAND OP FILM WAARIN 5 MIN VAN MIJN FILMDOCUMENTAIRE!

Toelichting door Jan Jacob Krediet van den Bos binnen historisch perspectief.

DE ORANJERELLEN wat er allemaal buiten de Nieuwe Kerk zich afspeelde, AMSTERDAM, Woensdag 30 april 1980. Abdicatie van Wijlen Koningin Juliana en inhuldiging van haar dochter en troonopvolgster Prinses Beatrix tot Hare Majesteit Koning Beatrix der Nederlanden!

Er bestond geen twijfel over. Wij zouden naar Amsterdam gaan om in die republiek de overdracht van de macht mee te maken.

En wie zijn wij, wij zijn: Rotterdamse Jan Jacob Krediet van den Bos en zijn Rotterdamse vriend Jan. Wij bedachten een script in de trein, wat later keer op keer moest worden bijgesteld en uiteindelijk helemaal losgelaten.

De stemming in Nederland zat er goed in vonden we en verwoorden dat met kleine affiches: "Trix is Nix" en "Claus Draus". In feite waren we zelf zeker geen antimonarchist en, maar de met name Amsterdamse beeldvorming loog er niet om: "'geen woning, geen kroning". De temperatuur was redelijk en in drommen van mensen liepen wij richting de Dam, het nationale plein van het Koninkrijk der Nederlanden. Op uitzondering van een strak afgebakend frontgedeelte, waarin zo'n 1.000 uitgenodigde Nederlanders zwaar werden geregisseerd toch vooral te wuiven, te zwaaien met de vlaggetjes en te juichen, was de Dam voor een ieder vrij toegankelijk.

Met mijn compacte Canon 514 XL vond ik nog maar net een geschikte plek om toch vooral de balkonscene goed vast te leggen. Vastgehouden, zeg maar tegen gehouden door vriend Jan, op de richel van een pand. Na heel, heel, lang wachten, kwam deze dan eindelijk en daar waar Nederland toch met Philips voorop zou moeten lopen op het gebied van geluidstechniek, was er niets, dan ook niets te verstaan van wat de oud-koningin, de nieuwe koningin en ons het volk toewenste. Ergens galmde “zojuist, zojuist” en zelf helemaal rillend en trillend van intrinsieke monarchie-emotie - de beelden overeenkomstig vastleggend - ontplofte de eerste rookbom, waardoor alle aandacht - beeld, geluid en mensenmassa - zich verplaatste richting het oorlogsmonument.

In de Trêveszaal van het Koninklijk Paleis (het voormalige stadhuis van Amsterdam) had Juliana zojuist de gedenkwaardige woorden gesproken: "Begin 'd'r an" en had een verblindend mooie Beatrix haar moeder ‘t eerzaam’ omhelst en na, die waardeloze balkonscène waar de blik van Claus boekdelen schreef, gereed gemaakt voor de inhuldiging, de eed, in de Nieuwe Kerk.

Wij dropen van de Dam af en togen de Amsterdamse grachtengordel in, waar aan de gezichten van de mensen duidelijk was af te lezen "de kater van de flater" van wat nog geen tiende scoorde bij de spaarzaam gebleven beelden van 6 september 1948, toen wijlen Koningin Wilhelmina, na 58 jaar Koningschap, bijna haar gebit kwijtraakte door het overschreeuwen, maar wel haar doel bereikte, een uiterst en waanzinnig enthousiast en emotioneel volk.

Maar de tijden waren veranderd, zeer veranderd, naar deze tijd, nu hing er onrust in de lucht, lust naar rellen: oranjerellen.

Op het Leidseplein aangekomen pauzeerde we om in een Grand-Café wat beelden en woorden op te vangen van de gebeurtenis in de Nieuwe Kerk. Persoonlijk emotioneerde mij dat zeer, vooral omdat ik op dat moment niet elk zorgvuldig gekozen woord kon proeven van de Nieuwe Koningin die direct geschiedenis schreef en de toon zette, de 42 jarige eigenzinnige Beatrix tot ergernis van Minister President Dries van Agt, Juliana's Koninginnedag als cadeautje voor haar moeder bombardeerde tot de tot 2013 geldende nationale Koninginnedag met de woorden: "Moeder, Uw Koninginnedag blijft Koninginnedag".

Maar ik had de keus gemaakt om met mijn Rotterdamse vriend Jan live op straat 'het' mee te maken en dat zou de rest van de dag ons bezig houden. Plots een gillende sirene en gierende banden over het plein, ambulance met een rotvaart richting de Leidse-straat en wij, wij renden met de camera er achteraan.

Bij de universiteit aangekomen, was er al bijna geen houden meer aan en de eerste traangaskogels troffen ons ook en huilend met wat glimlachend tussendoor liepen we richting rotzooi, geweld, frustratie, "zij tegen wij" en in mij ontpopte zich een oorlogscameraman, gretig afrennend op alles wat rel, rol en rotzooi was, maar wel steeds in mijn achterhoofd er nog een verhaal van te maken en niet zomaar lukraak te schieten.

Die 3 minuten durende Kodak rolletjes waren te kostbaar voor mijn modale inkomen van die tijd!

Mijn drijfveer was vooral om richting de Nieuwe Kerk, De Dam te gaan, maar dat lukte niet en we werden steeds verdreven door grote massa's agenten, waterkanonnen en overig verdedigingstuig. Op het Rokin was intussen een grote veldslag uitgebroken, gingen wagens in vlammen op en grote donkere rookwolken verbleekte het bommetje van de Dam van die morgen.

Als rasechte 'cameraman annex regisseur' verplaatste ik mij ook steeds om op verschillende locaties en van verschillende afstanden de rellen vast te leggen. Overmoedigheid had zich eigen van me gemaakt, maar mijn vriend Jan zag het unieke er ook wel van in en samen moesten we dan ook soms rennen voor ons leven zo dicht en zo verrassend snel, kwam een bataljon op ons af of werd elders een blik agenten opengetrokken.

Even echt in het 'blauw' en nauw en met de angst in m'n lijf belde ik aan bij een onbekend huis aan een gracht, maar natuurlijk werd de deur potdicht gehouden en zette ik het maar op een rennen, want vriend Jan was ik intussen kwijtgeraakt.

Toen we elkaar op de Herengracht weer spontaan hadden teruggevonden, besloten we de zachte kant van het centrum van Amsterdam te bezoeken, waar jaren later Beatrix spontaan op bezoek kwam en dus ook kon rekening op spontane reacties, waaronder "geef me een zoen". Dat zijn Amsterdammers: direct, spontaan, ontspannen en creatief.

We slenterden langs de Koninginnedagprullaria, keken naar bootjes met en zonder muzikanten, hoorden en zagen nog van alles en tegen zevenen liepen we totaal op en versleten naar het centraal station voor de trein terug naar Rotterdam. In de trein rookten we zelf een sigaretje en keken elkaar meewarig aan: Beatrix had haar kroning, nu nog het volk haar woning en dat is wel goed gekomen.

We ervoeren op 30 april 1980 vooral geschiedenis live te hebben meegemaakt, hopende dat de beelden zouden aanspreken en het antwoord daarop is aan u kijkers en luisteraars en 5 minuten van deze film worden op Koningsdag 27 april 2019 vanaf Paleis Soestdijk uitgezonden, het commentaar is van Richard Groenendijk. Het programma van Omroep Max heet ‘Nederland op Film’, waarin al eerder beelden uit deze film te zien waren: “Feest van Nederland op film”, alsmede ook in ”Andere tijden “ tevens ook verwerkt in 2 uitgegeven DVD’s “Een eeuw Amsterdam met unieke filmbeelden tussen 1900-2000”.

Daar een bijdrage aan te hebben mogen geven past zo enorm in mijn dagelijkse historische kijk op heden en toekomst! Wens u, jullie allen veel kijkplezier!

• Jan Jacob Krediet van den Bos is geboren op 12 februari 1952 op het Noordereiland, Rotterdam.
• Vrijzinnig denker, dichter en doener.
• Oud Bedrijfsadviseur Kamer van Koophandel Rotterdam.